Konferencja 1-go Regionu IARU

W zakresie pracy na falach UKF wprowadzono szereg ważnych zmian i zalecono nowe techniki przy pracy przez przemienniki FM. Najistotniejszą jest zmiana Band-planu 145 MHz oraz korekty w pasmie 50 MHz, zmiana numeracji kanałów i wprowadzenie systemu CTCSS. Łącznie przyjęto 18 rekomendacji, które bedą poniżej omówione tematycznie. Nowelizacja Band-planu 145 miała na celu:
- Poszerzenie segmentu przeznaczonego na wejścia USER do sieci Packet Radio z 50 KHz na 190 KHz, kosztem segmentu radiolatarni (beaconow).
- Przeniesienie segmentu radiolatarni w pobliże segmentu DX-owego t.j. CW i SSB. Pozwoli to na stosowanie transwerterów 145/28 MHz bez potrzeby przełączania sekcji pasma 10 m przy przechodzeniu do odsłuchania segmentu beaconowego.

Część lewa tablicy (bandplan) podaje przydziały częstotliwości dla poszczegolnych rodzajów pracy, część prawa (user) podaje sposób wykorzystywania przez różne mody pracy. Część lewa jest bezwzglednie obowiązująca, część prawa jest informacyjna.

a. - Telegrafia jest dopuszczalna w całym paśmie, lecz wskazane jest nie stosowanie jej w paśmie beaconowym; telegrafia wyłączna jest w odcinku pomiędzy 144.035 - 144.150 MHz. Segment 144.000 - 144.035 jest segmentem ekskluzywnym, przeznaczonym wyłącznie dla pracy EME (w odbiciu od Księżyca) zarówno CW jak i SSB.

b. -W ramach Regionu 1 IARU częstotliwości beaconow z ERP ponad 50 W są koordynowane przez Koordynatora Beaconow Regionu 1 IARU. Wszystkie beacony powinny przejść z segmentu 144.800 - 144.990 do segmentu 144.400 - 144.490 przed 1 lipca 1997 r. Dobrze znane beacony DX-owe powinny się znaleźć w wycinku 144.400 - 144.440.

c. - We wszystkich kanałach simpleksowych i przemiennikowych FM wprowadza się odstęp miedzykanałowy (raster) 12.5 KHz (rec. D). Stosować należy system modulacji 12F3 to znaczy, że na krańcach pasma szerokości 12 KHz poziom sygnału ma nie przekraczać -60 dB w stosunku do fali nośnej, oraz sygnal modulujący ma mieć ograniczenie do 3 KHz. Wymaga to stosowania odpowiednich filtrów w torach nadawczych i odbiorczych, gdyż w przeciwnym przypadku beda wystepowały silne zakłócenia interkanałowe. Ustalono, że zmiana powinna być wprowadzana od 1 stycznia 1997 i być zakończona do 1 stycznia 2000 r. Powyższa zasada dotyczy także pasma 435 MHz.

d. - Na kanałach wyjściowych przemienników dopuszcza się pracę simpleksową.

e. - W segmencie satelitarnym nie dopuszcza się pracy ani przemienników ani simpleksowej. (p) Dla komunikacji glosowej NBFM z załogowymi pojazdami kosmicznymi (projekty SAREX) zaleca się stosowanie 145.200 MHz dla pracy simpleksowej lub 145.200 / 145.800 MHz dla pracy z rozstawieniem kanałów. W ramach ogolnoswiatowej koordynacji projektu SAREX dopuszcza się także do 1 pazdziernika 1999 korzystanie z częstotliwości 144.490 MHz dla wejscia NBFM w kierunku do satelity (uplink).

f. - Segment 144.500 - 144.800 przewidziany jest dla wszystkich modów podanych obok w części "wykorzystanie" a także dla łączności bezposrednich CW, SSB, FM i Packet Radio. Praca w tym segmencie stacji bezobslugowych (węzły PR) jest niedopuszczalna.

g. - Uznano, że w niektórych częściach Regionu 1 rozwój sieci Packet Radio wymaga dopuszczenia wejść (user) z pasma 145 MHz do sieci PR stacji bezobsługowych pracujących w pasmach 435, 1255 MHz i wyższych, pod warunkiem jednoczesnego zapewnienia dostępu (porty) do sieci PR także na pasmach wyższych. Dopuszczenie takie jest dokonane na czas ograniczony. W paśmie 145 MHz nie należy tworzyc sieci PR, a przeciwnie, należy dołożyć starań do likwidacji wejść w tym paśmie.
Segment 144.800 - 144.990 MHz nie jest podzielony na kanały. Wejścia PR mogą wykorzystywać każdą dowolną częstotliwość z powyższego segmentu. Celowym jest jednak uzgadnianie przez koordynatora PR tych częstotliwości, przy czym można przyjać dowolny, np 5 lub 10 kHz odstęp między "pseudo kanałami", gdyż jest on łatwo dostępny w większości transceiverow. Koordynator ma obowiązek rejestrować częstotliwości wszystkich wejśc, okresowo je publikować w listach i powiadamiać o nich UKF Managera, który odpowiada za przestrzeganie Band-planu.

h. - Przejście stacji PR na nowe częstotliwości powinno następować w dwóch etapach. Od zaraz można przenosic stacje do segmentu 144.800 - 144.850, zaś do segmentu 144.850 - 144.990 MHz dopiero po przeniesieniu beaconow z tego segmentu, co powinno nastąpić najpóźniej do 1.07.1997. Praca w dotychczasowym segmencie 144.625 - 144.675 MHz jest dopuszczalna tylko do 31 grudnia 1997.

Uwagi i objaśnienia do BAND-PLANU 50 MHz (Tablica B)

W band-planie 50 MHz wprowadzono następujące zmiany w częsci "wykorzystanie":

1. Wprowadzono centrum aktywności SSB na 50.150 MHz

2. Centrum aktywności MS na 50.200 MHz

3. Międzynarodowa częstotliwość wywoławcza DX 51.110 MHz w żadnym przypadku nie powinna być wykorzystywana dla wywoływania do europejskiej części Regionu 1.

4. Zlikwidowano 50.200 jako SSB wywolawczą, 50.300 jako CW-MS odniesienia, 50.350 jako SSB-MS odniesienia.

5. Rozszerzono segment przemiennikowy ze 140 kHz na 190 kHz. Niniejsze nie jest aktualne w niektórych krajach, w których z konieczności dopuszcza się wyjście kanału przemiennikowego 500 kHz poniżej częstotliwości wejściowej. Odstęp międzykanałowy wynosi 20 kHz.

6. Mody wąskopasmowe (b) są to takie mody (CW, SSB, AM, RTTY,SSTV itd.) które nie zajmują wstęgi szerszej niż 6 kHz.

7. CW jest dozwolone w całym paśmie. CW wyłączne w paśmie 50.000 do 50.100 MHz.

RADIOLATARNIE W PASMACH UKF

Radiolatarnie UKF (ang. beacony - czytaj bikony) są już od dawna stosowane dla wykrywania otwarć UKF i wniosły już duży wkład w naszą znajomość propagacji. Bywają liczne przypadki, że tworzą sią dukty, warstwy inwersyjne, warstwy sporadyczne i nie słychać żadnej stacji, gdyż większość pozostaje jedynie na nasluchu. W takim przypadku należy przeszukać ręcznie subpasmo radiolatarni, lub wlączyć skaner i oczekiwać na sygnaly z tego subpasma. Po usłyszeniu sygnałów radiolatarni, często bardzo słabych, bo wiele z nich ma małe moce i anteny dookólne, dajemy wywołanie ogólne (CQ) na częstotliwości wywoławczej (144.300 MHz lub 432.200 MHz) i prowokujemy inne stacje do ujawnienia się. Do tej pory radiolatarnie były umieszczone w środkowej części pasma 145 MHz, co nie zachęcało do częstego zagłądania - wymagało przełączania podpasma 29 MHz w przypadku stosowania transwertera 145/29 MHz, lub długiego kręcenia gałka w przypadku TRX'a all mode na 2m.

Na Konferencji IARU TVI-96 postanowiono przyblizyć subpasmo radiolatarni do części DX-owej i umieszczono je w przedziale 144.400 do 144.490 MHz. Subpasmo radiolatarni zostalo wiec zawężone ze 190 kHz na 90 kHz, ale dzisiejsza technika pozwala na dokładniejsze ustalanie częstotliwości, co pozwala na rozmieszczenie radiolatarni w odstępach co 2 kHz. Miejsca więc wystarczy.

Radiolatarnie o znacznej mocy, około 50W ERP mają zasięg europejski i wtedy wymagają starannej koordynacji, która prowadzi IARU. Radiolatarnie lokalne o mocy mniejszej lub równej 1W nie wymagają koordynacji międzynarodowej, a jedynie przez UKF Managera PZK.

Stosowane może być kluczowanie amplitudy (A1A), lub częstotliwości (F1A) z przesunięciem około 400 Hz (250 Hz na 50 MHz). Radiolatarnia ma przez krótki okres czasu (ca 10 s) promieniować falę nośną na swojej nominalnej częstotliwości (mark) pomiędzy nadawaniem swojego znamiennika i lokatora, następnie przechodzi do "space" 400 Hz (250 Hz) poniżej i wtedy kluczuje z powrotem na nominalną częstotliwość "mark" nadając wiadomość. W ten sposób transmisja na USB slyszana jest jak CW. Dlugość wiadomości nie powinna przekraczać 30 s. Prędkość kluczowania powinna wynosić 12 słów na minute (WPM).

Przeniesienie radiolatarni do nowego subpasma powinno być dokonane jak najszybciej, najpózniej jednak do 30 czerwca 1997 roku, gdyż w ich miejsce wchodzą stacje DIGIMODE - bezobsługowe stacje sieci Packet Radio. W PZK techniką zwiazaną z radiolatarniami zajmuje sie Marek SP5HEJ.

PRZEMIENNIKI FM I KANAŁY SIMPLEKSOWE

W Polsce w ostatnich latach uruchomionych zostało wiele nowych przemienników FM, głównie w paśmie 145 MHz. Powstawały lokalne grupy inicjatywne, nierzadko o dużych zdolnosciach technicznych i ambicjach. Niektorzy zapomnieli o podstawowym zadaniu przemienników FM - stworzenie możliwosci lokalnych łączności przez stacje mobil (/m) i przenośne (/p), które z natury rzeczy mają mały zasięg bezpośredni. Z przemienników tych mogą korzystać także stacje stacjonarne, ale na zasadach drugorzędności, t.j. przez krótką chwilę, w czasie gdy stacja mobil lub przenośna (portable) z niego nie korzysta. Stacje stacjonarne powinny zawsze sprawdzać, czy korespondent jest slyszany na czestotliwości wejsciowej i jeśli tak, to uzgadniać z nim kanał simpleksowy i zwalniać przemiennik. Zasada taka jest niestety przez niewielu przestrzegana i nierzadko okupują oni przemiennik przez wiele minut. Powoduje to pretensje innych potencjalnych użytkowników. Jeszcze gorszą sprawą jest traktowanie przemiennika jako srodka dla łączności DX-owych. Łaczności takie nie są zaliczane do żadnych współzawodnictw.

Normalny zasięg przemiennika powinien być ograniczony do obszaru miasta, najwyżej województwa a więc około 30 km. Niektóre przemienniki, wysoko położone posiadają zasięg do 100 km w normalnych warunkach. W warunkach podwyższonej propagacji przemienniki takie są słyszalne w odleglościach nawet do 500 km. Pomiedzy dwoma przemiennikami pracującymi na tych samych czestotliwościach występuje pas, w którym słychac jednocześnie oba przemienniki. Jeśli z takiego miejsca otwiera się wybrany przemiennik, to powoduje się jednoczesne otwarcie obu przemienników co uniemożliwia pracę przez właściwy przemiennik, a ponadto uniemożliwia się prace innym korespondentom przez drugi przemiennik. Ponadto niektóre przemienniki nie wymagają do otwarcia nadania tonu 1750 Hz, a niektórzy amatorzy z kolei probuja otworzyc przemiennik gwizdaniem, lub podawaniem impulsów fali nośnej. Stan taki wywoluje wiele wzajemnych pretensji pomiędzy grupami przemiennikowymi i stawianie wniosków o zamknięcie tego drugiego przemiennika, który im przeszkadza.

W Polsce w paśmie 145 MHz wykorzystywanych jest 8 kanałów. Od ponad roku wprowadzonych zostało dalszych 8 kanałów połówkowych (x) przy zastosowaniu odstępu miedzykanałowego (rastru) 12.5 kHz. Wszystko to jednak będzie nieskuteczne, jak długo poziom techniczny naszych przemienników i ich użytkowników będzie nieodpowiedni. Warunkiem podstawowym jest aby przemienniki rzeczywiście posiadały mudulacje 12F3, miały wąskie pasmo wejściowe, niski poziom szumów fazowych i odpowiednią stabilność częstotliwości. Niespełnienie tych wymagań powoduje slyszalność przemiennika na kanałach sąsiednich i odwrotnie wchodzenie stacji operatora jednocześnie na dwa lub więcej przemienników. Dysponujemy w wielu przypadkach przestarzałym sprzętem adaptowanym z demobilowych urzadzeń o innych przestarzałych standardach i który nie spełnia współczesnych wymagań. Ale na to nie ma rady - wzrost liczby uzytkowników - wymaga podniesienia poziomu technicznego naszych urządzeń. Znacznie lepiej przedstawia sie sytuacja w paśmie 70 cm. Jest tam więcej kanałów przemiennikowych (32 + 31) i zasięgi przemienników są mniejsze i stąd znacznie mniej problemów z koordynacją. Niestety u nas bardzo powoli powstają nowe przemienniki w tym paśmie. Jak te sprawy wyglądają w krajach o rozwiniętej technice (i bogatszych) pokazuje poniższa tabela:

Zagęszczenie przemienników FM

KRAJ	Powierzchnia kraju w tys.km2	Przemienniki w paśmie 145 MHz	Liczba przemienników na 1000 km2	Przemienniki w paśmie 435 MHz	Liczba przemienników na 1000 km2
Polska	312	53	0.170	23	0.073
Niemcy	356	117	0.328	292	0.819
Anglia	130	78	0.598	250	1.918

Jak to zrobiono, że w tych krajach mimo większego zagęszczenia przemienników (Anglia 3,5x, Niemcy 1.9x) uzyskano poprawną pracę ? Przede wszystkim zastosowano anteny kierunkowe i ograniczono zasięgi. Poza tym stwierdzono, że efektywny czas korzystania z przemiennika, podobnie jak to jest już teraz i u nas, jest stosunkowo mały i wprowadzono tam selektywne wywołanie systemu CTCSS.

SYSTEM CTCSS

Wiekszość przemienników została zakodowana tonem o częstotliwości podakustycznej, który jest nadawany w czasie całej transmisji do przemiennika. Przemiennik jest tak długo włączony, jak długo jest ten ton kodowy nadawany. Przemienniki na tych samych kanałach mają różne tony kodowe i dlatego stacja będąca w zasięgu nawet kilku przemienników na tym samym kanale może świadomie wybrać, przez który przemiennik będzie pracowala. Przemienniki z kodem CTCSS muszą mieć możliwość uniwersalnego otwierania tonem 1750 Hz, zaś nie mogą mieć możliwości otwierania samą falą nośną. Tak więc użytkownik ma możliwość wyboru - albo wywołania selektywnego CTCSS, albo - czasami ryzykownego - otwarcia tonem 1750 Hz kilku przemienników. CTCSS (Continous Tone Code Squelch System) jest to system stałego tonu podsłyszalnego otwierającego blokade, nadawanego w sposób ciągły z sygnałem mowy. Ponieważ ma on czestotliwość poniżej normalnych częstotliwości mowy to nie zakłóca on rozmowy. System ten może być stosowany w dwojaki sposób:

- Stacja rozmówcy wysyła określony sygnał kodowy CTCSS, który otwiera blokade tylko określonego przemiennika, pozwalając na rozpoczęcie retransmisji przez przemiennik.

- Uruchomiony przemiennik jeśli ma zabudowany system CTCSS, emituje sygnały rozmówcze wraz z sygnałem CTCSS, który z kolei otwiera blokade u drugiego korespondenta. W ten sposób korespondent ten jest na nasłuchu tylko określonego przemiennika. W czasie nadawania znamiennika przez przemiennik sygnał CTCSS nie jest nadawany.

Oczywiście, jeśli nadają jednocześnie dwa przemienniki w tym samym kanale to słychać obu korespondentów, lecz statystycznie biorąc przy zachowaniu krótkich rozmów znakomitą wiekszość czasu odbiera się tylko jeden przemiennik, ten z którym ma sie wspólny kod CTCSS. Większość współczesnych TRX 145 MHz i 432 MHz, zarówno mobil jak i przenośnych (handy) posiada wbudowany koder CTCSS, w starszych przewidziane jest miejsce na wbudowanie opcjonalnie stosunkowo taniego kodera.
W Anglii kraj podzielono na 23 regiony CTCSS, tak że przemienniki w tym samym regionie, niezależnie od kanału mają ten sam kod.

Na konferencji IARU Region 1 w Tel-Aviv - 96 przyjęto system oznaczania poszczególnych częstotliwości kodowych jak w poniższej tabelce:

Częstotliwości CTCSS w Hz oraz ich oznaczenia skrótowe:

SYSTEM DTMF

System ten, przejęty z telefonii przewodowej, w zastosowaniu do przemienników amatorskich pozwala na sterowanie pracą przemiennika. W systemie DTMF (Dual Tone Multiple Frequency) nadawane są krótkie paczki dwutonowe (tone burst) o czasie 65 do 105 ms, powtarzane po co najmniej 200 ms. Uklad tych dwóch tonów, jednego powyżej, drugiego poniżej 1000 Hz dobrano tak, aby wystapiło jak najmniejsze prawdopodobieństwo, że kombinacja taka pojawi sie w dźwięku mowy. Specjalny koder wbudowany w TRX i przemiennik (mała płytka) pozwala na nadanie pary tonów przyciśnięciem jednego z 12 klawiszy, tak jak we współczesnych telefonach klawiszowych. Klawiature taką ma wiekszość lepszych TRX przenośnych (handy). W tabeli poniżej zestawiono uklad klawiatury i przypisane im dwutony.

System tonów DTMF:

Na przykład, jeśli naciśnięty zostanie "5" to nadana zostanie jednocześnie para tonów 770 Hz + 1336 Hz. Tony mają mieć dokladność + - 1.5 %

Na konferencji IARU Region 1 przyjęto powyższy system jako zalecany do stosowania przy sterowaniu przemienników i głosowych skrzynek pocztowych (voice-mailboxes) :

* Otwarcie przemiennika (podobnie jak 1750 Hz)

* + 0 Otwarcie przemiennika i wysłanie jego znamiennika, położenia i jeśli potrzeba to tonu CTCSS.

* + 1...9 Dodatkowe funkcje (sterowanie blokadą szumów, poziom mocy i inne).

W Stanach Zjednoczonych specjalnym kodem powoduje się dołączenie przemiennika do linii telefonicznej (autopatch), co pozwala na wybieranie numeru abonenta telefonicznego.

Na podstawie materiałów opracowanych przez UKF Managera PZK Z. Bieńkowskiego SP6LB

A	67.0	T	131.8
B	71.9	U	136.5
C	74.4	V	141.3
D	77.0	W	146.2
E	79.7	X	151.4
F	82.5\|	Y	156.7
G	85.4	Z	162.2
H	88.5	AA	167.9
I	91.5	AB	173.8
J	94.8	AC	179.9
K	97.4	AD	186.2
L	100.0	AE	192.8
M	103.5	AF	203.5
N	107.2	AG	210.7
O	110.9	AH	218.1
P	114.8	AI	225.7
Q	118.8	AJ	233.6
R	123.0	AK	241.8
S	127.3	AL\|	250.3

Hz	1209	1336	1447	1633
697	1	2	3	A
770	4	5	6	B
852	7	8	9	C
941	*	0	#	D

Od	Do	Wykorzystanie	uwagi
144.000	144.035	EME SSB & CW	CW (a)
144.035	144.050	Wywoławcza CW	CW
144.100		Random MS CW	CW
144.140	144.150	FAI centralna CW	CW
144.150	144.160	FAI centralna SSB	CW+SSB
144.195	144.205	Random MS SSB	CW+SSB
144.300		Wywoławcza SSB	CW+SSB
144.390	144.400	Random MS SSB	CW+SSB
144.400	144.440	RADIOLATARNIE (BEACON)
144.490		SAREX uplink (q)
144.490	144.500	Wycinek ochronny
144.500		SSTV wywoławcza	Wszystkie emisje
144.525		ATV SSB odpowiedź (centr)	-//-
144.600		RTTY wywoławcza	-//-(f)
144.700		FAX wywoławcza	-//-
144.750		ATV wywoławcza/odpowiedź	-//-
144.800	144.850	Komunikacja cyfrowa	(g)(h)
144.850	144.990	Komunikacja cyfrowa	(g)(h)
144.990	145.1875	NBFM PRZEMIENN. INPUT	raster 12.5 KHz (czest. kanałowe 145.000-145.175MHz) (c)
145.200	145.5875	KANAŁY NBFM SIMPLEX	patrz (p) raster kanałów 145.200-145.500 = 12.5 KHz 145.300 - Lokalna RTTY Wywoławcza mobil - 145.575 MHz) (c)
145.600	145.800	KANAŁY NBFM przemienniki	raster 12.5 KHz (czest.kanałowe)\|
145.800	146.000	SŁUŻBA SATELITARNA (e)	145.800 Duplex 145.200/145.800 (p)

50.000 \|			CW
50.020	50.080	Beacony
50.090		Centrum aktywności CW
	50.100
50.100	50.130	Miedzynarodowa CW/SSB
	50.110	Wywoławcza DX
	50.150	Centrum aktywnosci SSBSSTV, itp.	Wszystkie mody wąskopasmowe (CW, SSB, AM, RTTY )
	50.185	Centrum aktywności crossband
	50.200	Centrum aktywności MS
50.500
	50.510	SSTV (AFSK)
	50.550	Czestotl. robocza FAX
	50.600	RTTY (FSK)
50.620	50.750	Komunikacja Cyfrowa
51.210	51.390	Wejścia kanałów przemiennikowych odstęp 20 kHz
51.410	51.590	FM
	51.510	Wywoławcza FM
51.810	51.990	Wyjścia kanałów przemiennikowych odstęp 20 kHz
52.000 \|